ระบบสมุดบัญชีธนาคารในประเทศไทย ทำไมกาก?

วันนี้ได้โอกาสบ่นเรื่องนี้บนทวิตเตอร์ไปพอสมควรแล้ว แต่ขอกลับมาเขียนใหม่บนบล็อกเพราะว่าผมเห็นมันเป็นปัญหาที่ควรจะได้รับการแก้ไขโดยเร็วที่สุดโดยเฉพาะอย่างยิ่งในยุคปัจจุบัน ที่เราต่างก็ใช้บริการธนาคารกันมากกว่าเดิม ตั้งแต่จำนวนธุรกรรม (transactions) หรือจำนวนเงินที่เกี่ยวข้อง เพราะในอนาคต ไม่ต่างไปจากประเทศอื่น ๆ คนไทยคงจะจับจ่ายใช้สอยผ่านอินเทอร์เน็ตกันมากขึ้น และก็อาจจะใช้เงินสดน้อยลง หันไปใช้บริการในรูปแบบต่าง ๆ ของธนาคารมากขึ้น


เรื่องแรกที่บ่น: สมุดคู่ฝาก (passbook หรือ bank book) 

ผมไม่เข้าใจว่าทำไมธนาคารพาณิชย์ในประเทศไทยตอนนี้ยังต้องการให้ลูกค้าใช้สมุดบัญชีคู่ฝาก (passbook หรือที่คนไทยชอบเรียกกันติดปากว่า bank book) อยู่ ผมเข้าใจว่าการมีบัญชีคู่ฝากสมัยก่อนมันจำเป็น แต่ไม่ว่าด้วยเหตุผลอะไรก็ตามตอนนี้ความสำคัญของมันหมดไป เพราะมันทำให้การทำธุรกรรมมันยากขึ้น ผมเชื่อว่าเวลาเราออกจากบ้านไปทำอะไรซักอย่าง และกะจะแวะธนาคารด้วย คงไม่มีใครอยากจะต้องพก bank book เพิ่มอีกเล่มเพื่อใช้ในการยืนยันความเป็นเจ้าของบัญชี เพราะว่าเราคนไทยก็มีบัตรประชาชนที่ติดรูปอยู่แล้ว

Pass book หรือสมุด bank book ยุคโน้นนนนน มันเกิดมาพร้อม ๆ กับธนาคาร แต่ในไทยพัฒนาการของมันมีอยู่สามอย่าง คือ เราเปลี่ยนจะระบบเขียนเองมาเป็นระบบพิมพ์, เรามีแถบแม่เหล็กหรือบาร์โค้ดติดด้านหลัง และ (โปรดเลื่อนไปด้านล่างสุด)

ในประเทศอื่น ๆ หลาย ๆ ประเทศ ธนาคารต่างก็ได้มีการยกเลิก bank book กันไปหมดแล้ว เพราะมันมีวิธีอื่น ๆ มาทดแทน เช่น การส่ง statement กลับมาหาลูกค้าทุก ๆ สัปดาห์หรือทุกเดือนตามที่ลูกค้ากำหนด ลูกค้าคนไหนที่ทนรอไม่ได้ก็สามารถขอ bank ดูยอดเงินและ statement ได้ทุกเมื่อผ่านสื่อต่าง ๆ รวมไปถึงมือถือและออนไลน์ได้หมด

มันน่าตลกอย่างมาก ที่ธนาคารในไทย เวลาผมอยากจะขอ statement เพื่อไปยื่นเรื่องขอโน่นนี่ หรือไปยืนยันสถานะทางการเงิน ธนาคารกลับตอบผมมาว่าทำไม่ได้ เพราะว่าทุกอย่างต้องทำมาจากกรุงเทพ ผมต้องสั่งขอ statement แล้วรอ 10 วันเพื่อให้ statement นี้ส่งมาจาก กทม.​ อีกที มันน่าตกใจเหมือนกันที่สาขาธนาคารในประเทศไทยไม่มีการเก็บ statement ให้ลูกค้าเกิน 2 เดือน (อย่างน้อยก็ที่ธนาคารที่ผมใช้บริการ)

แล้วที่น่าตลกอีกเรื่อง คือธนาคารถามผมว่าทำไมผมถึงไม่เอา bank book ผมไปถ่ายเอกสารล่ะ มันก็เหมือนกับ statement ไม่ใช่หรือ ปัญหาของผมคือผมมีธุรกรรมผ่านบัญชีเยอะมาก ทำให้ผมเปลี่ยน bank book ทุก ๆ 1-2 เดือน ถ้าจะเอาย้อนไป 6 เดือน ถ่ายเอกสารเยอะแยะ มันทำให้คนตรวจสอบ statement รำคาญมากกว่า และอีกปัญหาหนึ่งที่ธนาคารมีก็คือหากเราไม่เอา bank book ไปปรับบ่อย ๆ แทนที่มันจะพิมพ์ธุรกรรมต่าง ๆ ของเราออกมา มันกลับรวมธุรกรรมที่เกิดขึ้นในช่วงที่เราไม่ได้เอาไปปรับแทน กลายเป็นว่ามันไม่บอกอะไรเราเลยนอกจากเงินเข้าออกโดยรวมช่วงเวลา x เดือนที่ผ่านมา (แล้วจะมีไปทำไม)


เรื่องที่สองที่อยากบ่น: โอนเงินเข้าออก บอกแต่จำนวน ไม่บอกว่าเงินมาจากใคร เพื่ออะไร

ในยุคที่เราต้องโอนเงินเข้าออกตลอดเวลาเพื่อทำธุรกรรมทางการเงินต่าง ๆ รวมไปถึงการซื้อของออนไลน์ มันเป็นเรื่องงี่เง่าที่สุดที่ผู้ขายของจะต้องบอกลูกค้าว่า ช่วยโอนเงินมีเศษสตางค์มาด้วย เช่น ซื้อของราคา 2,400 บาท ช่วยโอน 2,400.13 เพื่อที่ผู้ขายจะได้รู้ว่าลูกค้าชื่อนาย A ได้โอนเงินมาแล้ว เพราะผู้ขายขายสินค้าหลายชิ้นมูลค่า 2,400 หมดแล้วจะไม่รู้ว่าลูกค้าคนไหนเป็นคนโอนเงินเข้ามา

สมุดบัญชีธนาคารไทย เราจะรู้ได้ไงหว่าว่าเงินก้อนนี้ไปมาอย่างไรถ้าจำไม่ได้?

คือมันงี่เง่า ถ้ากรณีโอนเงินระหว่างบริษัทจะทำอย่างไร ในเมื่อทุกอย่างในบัญชีบริษัทต้องสามารถอธิบายได้ อีกทั้งมันเป็นเรื่องที่เราต้องเสียเวลาในการสื่อสารให้ชัดเจนกับผู้ขาย

ระบบธนาคารที่ต่างประเทศ​จะมีวิธีที่ต่างกัน แต่ส่วนใหญ่อย่างน้อยการโอนเงินเข้าออกในต่างประเทศ ตอนตรวจสอบ statement ลูกค้าของธนาคารจะเห็นช่อง Description หรือรายละเอียดของเงินที่เข้าออกนั้น ๆ เช่น เงินจำนวน 2,400 ดอลลาร์ ถูกโอนมาจากนาย A แต่บางประเทศเขาไปไกลกว่านั้น (เช่นออสเตรเลีย) ที่จะยินยอมให้ผู้โอนเงินนอกจากจะแนบชื่อตนเองติดไปกับเงินที่โอนแล้ว ยังสามารถที่จะส่งข้อความสั้น ๆ สามบรรทัดติดไปกับเงินนั้นด้วย และข้อความเหล่านี้จะปรากฏในบัญชีของผู้ที่เราโอนปลายทาง ทีนี้ถ้านาย A จะโอนเงินไปให้คนขายของ ก็แค่บอกว่า "เงินก้อนนี้สำหรับสินค้า x บิลเลขที่ xxxx" ก็ว่าไป ทีนี้มันแทบจะไม่มีพื้นที่ให้คนซื้อขายสับสนแล้วครับ

Bank statement ของธนาคารแห่งหนึ่งในประเทศออสเตรเลีย

การทำแบบนี้ นอกจากที่มันจะแก้ไขไม่ให้เกิดการสับสน มันยังเป็นการทำให้การหมุนของเงินสามารถตรวจสอบได้ โปร่งใส และสามารถบอกได้เลยว่าเงินไหนเป็นเงินสกปรกหรือไม่ และสามารถย้อนไปตรวจสอบได้ด้วย

หรือว่าการทำแบบนี้กระทบคนกลุ่มหนึ่งระดับประเทศของเรา ทำให้เราไม่มีระบบนี้ใช้เสียที หรือว่าเป็นปัญหาทางด้านเทคนิค ที่ระบบไม่สามารถรองรับภาษาไทยได้


เรื่องที่สุดท้ายที่อยากจะบ่น: โอนเงินข้ามจังหวัดทำไมมีค่าโอนอยู่อีก?

อันนี้ไม่รู้จะพูดอย่างไร คือยุคนี้ที่ทุกอย่างเป็นดิจิตอล ทำไมยังจะมีค่าโอนเล็กน้อยอยู่อีก โดยเฉพาะอย่างยิ่งการโอนเงินข้ามจังหวัด ผมอาจจะเข้าใจว่าการโอนเงินข้ามธนาคารมันอาจจะต้องมีค่าโอนอยู่บ้าง แต่การโอนเงินระหว่างสองสาขาของธนาคารเดียวกันทำไมมันยังจะมีค่าโอนอยู่

ขนาดโอนเงินออนไลน์ยังมีค่าโอนเลย

หรือว่าระบบธนาคารของเรา การโอนเงินทุกครั้งสาขาแต่ละสาขาจะต้องเอาเงินใส่รถขนเงินไปส่งให้อีกสาขาในต่างจังหวัดอยู่?

มีหลายเรตอีกต่างหาก

สรุป

อนาคตมันคงยุ่งยากกว่านี้แน่นอน แต่มันมีใครสนใจที่จะแก้ไขไหม ธนาคารแห่งประเทศไทยมีแผนอะไรที่จะทำการอัพเกรดระบบบัญชีของธนาคารพาณิชย์ของประเทศไทยหรือไม่? มีทางเรียกร้องไหม? คือตั้งแต่เกิดมาจนถึงตอนนี้ระบบธนาคารไทยมันไม่เปลี่ยนไปจากเดิมเลยได้อย่างไร

สิ่งที่เราเห็นเปลี่ยนไปอย่างเดียวเกี่ยวกับธนาคารไทยในปัจจุบันคือ:

ประเทศแรกของโลก กูปลื้มใจดีใจจนบอกไม่ถูก