แท็กซี่ปฏิเสธลูกค้า เพราะค่าแท็กซี่เราถูกไปหรือเปล่า?

ตอนนี้คนกรุงเทพและคนไทยคนอื่น ๆ ที่ต้องใช้บริการแท็กซี่ใน กทม. เป็นครั้ง ๆ คราว ๆ อาจจะชินชาไปเสียแล้วกับพฤติกรรมของคนขับรถแท็กซี่ใน กทม ส่วนหนึ่ง แต่ต้องขอย้ำว่าส่วนหนึ่งเพราะแท็กซี่ดี ๆ ก็หาได้ และดีมากอย่างสุดซึ้งก็พบเห็นได้เป็นประจำเหมือนกัน สำหรับผมแล้วในฐานะที่เคยอาศัยอยู่ในเมืองอื่น ๆ มาบ้างแล้ว และได้เรียนเศรษฐศาสตร์เบสิก ๆ มา เลยอยากจะขอเสนอมุมมองของผมเกี่ยวกับปัญหาดังกล่าวครับ

ทำไมแท็กซี่ถึงปฏิเสธผู้โดยสารเป็นประจำ

เรื่องนี้ตามหลักเศรษฐศาสตร์สามารถอธิบายได้ง่ายมากครับ สินค้าและบริการทุกอย่างจะมีตลาดของมัน และในตลาดจะต้องมีผู้ซื้อและผู้ขาย เมื่อผู้ซื้อและผู้ขายเห็นราคาที่ต่างฝ่ายต่างยินดีและพร้อมที่จะจ่าย ณ ราคาที่ตกลงได้ เมื่อนั้นการแลกเปลี่ยนสินค้าและบริการย่อมเกิดขึ้น

แท็กซี่ฮายโซว

ปัญหาแท็กซี่ปฏิเสธผู้โดยสาร มันบ่งบอกให้เราเห็นอย่างหนึ่ง ว่ามันเกิดจากการที่ผู้ขาย (supplier) ไม่ยินยอมกับราคาที่เป็นที่ตกลงไว้กับผู้โดยสาร ซึ่งในกรณีสำหรับ กทม แล้ว นั่นก็คือราคามิเตอร์ที่ถูกควบคุมอย่างเคร่งครัดนั่นเอง ซึ่งส่วนตัวผมเองผมก็ต้องบอกว่าแท็กซี่ใน กทม มีราคาถูกอย่างน่าเหลือเชื่อ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อเทียบกับต่างประเทศ​ หรือแม้กระทั่งรถสองแถวในจังหวัดอื่น ๆ ที่จะมีราคาเหมาคันที่แพงกว่านี้อยู่มาก

ราคาจากมิเตอร์ที่เป็นตัวบีบ ทำให้คนขับแท็กซี่หลายคนปฏิเสธที่จะให้บริการ (แม้จะผิดกฎหมายก็ตาม) แต่อย่าลืมว่าที่นี่เมืองไทย และแท็กซี่ส่วนใหญ่ก็กลับเลือกที่จะลองเสี่ยงไม่ให้บริการ เพราะนาน ๆ ทีอาจจะโดนปรับที หรือไม่ค่าปรับก็อาจจะคุ้มกว่าค่าเสียเวลาและโอกาสที่ต้องเจอรถติดหรือเจอผู้โดยสารรายอื่นที่อาจจะเลือกให้ไปเส้นทางที่ดีกว่า

สิ่งที่มันส่งเสริมให้แท็กซี่เลือกที่จะปฏิเสธผู้โดยสารอีกอย่าง ก็คือผลพวงของการกดราคามิเตอร์ ให้ต่ำกว่าราคราตลาดที่แท้จริงที่ผู้ขายจะยอมรับได้ ซึ่งก็คือตลาดมืด ในที่นี้ตลาดมืดก็คือการให้บริการด้วยการไม่เปิดมิเตอร์นั่นเองครับ และทำไมมันถึงมีตลาดมืดได้ล่ะ?

คำตอบก็คือเพราะว่ามันมีคนยอมจ่ายเพื่อรับบริการในราคาตลาดมืด ที่สูงกว่าราคามิเตอร์ไงล่ะครับ ยกตัวอย่างที่เห็นง่าย ๆ เลยคือนักท่องเที่ยว ที่เคยชินกับค่าแท็กซี่ที่สูงปรี๊ดในประเทศอื่น ๆ เขาเห็นราคาแท็กซี่ไทยอาจจะหัวเราะเลยก็ได้ แต่นั่นล่ะ เมื่อเขาเห็นราคาเหมามันไม่ได้แพงอะไรขนาดนั้นสำหรับเขา เขาเลยยินยอมจ่าย เมื่อมีคนที่ยินยอมจ่ายที่ราคาตลาดมืด มันก็ย่อมมีคนให้บริการที่ราคานั้น ซึ่งสูงกว่าราคาควบคุม (หรือราคามิเตอร์นั่นเอง)

เปรียบเทียบราคาแท็กซี่ไทยกับแท็กซี่ต่างประเทศ

อันนี้หลาย ๆ คนอาจจะบอกว่ามันเหมาะสมซะทีเดียว ซึ่งผมก็เห็นด้วย เพราะว่าโครงสร้างต้นทุนที่แตกต่าง ตั้งแต่ค่าแรง ค่าครองชีพ ไปจนถึงค่าน้ำมัน ผมจึงไม่อยากจะเอาอะไรมาเปรียบเทียบ แต่ส่วนตัวในฐานะที่ผมเคยอาศัยอยู่ในเมืองอื่น ๆ ในต่างประเทศมาแล้ว ผมต้องบอกว่านิยามของการใช้บริการแท็กซี่ในต่างประเทศมันต่างจากของเรามากครับ

คือแท็กซี่ในต่างประเทศนี่มันเป็นอะไรที่ luxury หรือเป็นอะไรที่หรูหรา และคนท้องถิ่นต่อให้รายได้ต่อหัวจะสูงแค่ไหน โดยเฉพาะอย่างยิ่งถ้าเป็นนักเรียน ถ้าไม่มีความจำเป็นในด้านอื่นจริง ๆ จะเลี่ยงได้ก็เลี่ยงครับ และไม่มีใครแน่นอนที่ใช้บริการแท็กซี่เป็นประจำ นอกเสียจากคนนั้นจะรวยจริง ๆ คนชนชั้นกลางไม่มีวันใช้แท็กซี่เป็นประจำหรอก นอกจากจะ pool ค่าขึ้นแท็กซี่กับคนอื่น 

แต่จากประสบการณ์ เมืองที่ผมเคยอาศัยอยู่ทุกเมืองเป็นเมืองที่มีระบบขนส่งมวลชนดีมากอยู่แล้ว ทำให้แท็กซี่มักจะเป็นทางเลือกเกือบสุดท้ายจริง ๆ เช่นตอนดึก เมื่อเมืองเริ่มอันตรายแล้วไม่อยากขึ้นรถไฟกลับบ้านคนเดียว หรือเมื่อมีของที่ต้องขนเยอะเพื่อไปสถานีรถไฟหรือสนามบิน ฯลฯ

สรุปสั้น ๆ: คนไทยเราอาจจะใช้แท็กซี่ *ฟุ่มเฟือย* ครั้งจนเกินไป

วิธีแก้ปัญหานี้ล่ะ

ถ้ามีเวลาจริง ๆ ผมอาจจะเอาตัวเลขต่าง ๆ มาคำนวนให้เห็นเป็นตัวอย่างบ้าง แต่บังเอิญบล็อกนี้ผมรีบเขียนมากเพราะว่าไม่ค่อยมีเวลา และกลัวว่าจะลืมเสียก่อนว่ากำลังเขียนอะไรอยู่ คือถ้าจะให้บอกตามตรง ในฐานะที่ผมมีความรู้เศรษฐศาสตร์พื้นฐานมาบ้าง ผมจะเลือกใช้วิธีที่เกี่ยวข้องกับกลไกของตลาดโดยตรงในการแก้ปัญหา มากกว่าวิธีที่ดูเหมือนว่าจะเป็นไปไม่ได้ใน กทม (เช่น การกวดขันให้ตำรวจตรวจจับแท็กซี่ไม่รับผู้โดยสารให้บ่อยครั้งขึ้น)

วิธีแรก

วิธีแรกที่ผมอยากจะเสนอ คือการปรับราคาให้สมราคา และสะท้อนให้เห็นถึงต้นทุนของคนขับรถแท็กซี่ ครับ นั่นหมายความว่าจะต้องขึ้นค่าแท็กซี่นั่นเอง เช่น จากเดิมเริ่มต้น 35 บาท มาเป็น 50 บาท แล้วค่อย ๆ เพิ่มครั้งละ 5 บาท (เรื่องระยะทางผมไม่ทราบ เพราะไม่ได้รู้รายละเอียดตรงนี้มาก)

หลาย ๆ คนอาจจะบอกว่าการขึ้นราคา จะทำให้ประชาชนไม่มีทางเลือกเพราะมันแพงเกินไป ซึ่งผมก็เห็นด้วยเช่นกัน แต่มันเป็นหนึ่งในวิธีแก้ปัญหาที่ดีและรวดเร็วที่สุด และอาจจะเห็นผลได้เกือบทันที วิธีทดลองง่าย ๆ ซึ่งผมเคยลองแล้วคือการโบกเรียกแท็กซี่ใน กทม หลังจากที่บอกสถานที่ไป เขาตอบปฏิเสธผม แต่เมื่อผมเสนอเพิ่มเงินให้แค่ 20 บาท เขากลับยอมไป (จากหน้าเซ็นทรัลเวิร์ล ไปถนนหลังสวนตอน 4 ทุ่ม)

การเพิ่มราคาควบคุม (shifting the price ceiling up) เป็นวิธีที่ทำให้ราคาที่ตกลงไว้ ใกล้เคียงกับราคาจริงในตลาดเสรีที่ไร้การควบคุม แต่แน่นอน ผลที่ตามมาก็คือคนอาจจะใช้แท็กซี่น้อยลง และผลที่อาจจะตามมาอีกคือจำนวนแท็กซี่ที่อาจจะลดลงเพราะผู้โดยสารลดลง แต่เราก็ไม่มีทางทราบได้เพราะเรายังไม่เคยลอง (และไม่ทราบว่าเคยมีการศึกษาทางด้านนี้แล้วหรือยัง)

แพงจัง แต่โบกแล้วได้เลยจัง

วิธีที่สอง

ปล่อยให้แท็กซี่สามารถปรับเรตมิเตอร์ของตัวเองได้อย่างเสรี (Deregulation of taxi fares) ว่าง่าย ๆ เป็นการใช้กลไกราคาตลาดอย่างแท้จริง 100% วิธีนี้ไม่เหมือนการปิดมิเตอร์ซึ่งเป็นการตั้งราคาตามใจแท็กซี่ แต่นี่เป็นวิธีที่เปิดโอกาสให้แท็กซี่ตั้งราคาบนมิเตอร์ของตัวเองได้ ว่าจะเริ่มต้นเท่าไหร่ และจะคิดต่อกิโลเมตรละเท่าไหร่ วิธีนี้จะดีกว่าคือมันยังคงความเป็นมาตรฐานไว้อยู่ ว่าราคาจะเพิ่มลดตามระยะทางและเวลาที่ใช้บริการ แต่มันเปิดโอกาสให้แท็กซี่สามารถลดราคาลงได้ หากคิดว่าผู้โดยสารไม่ยอมขึ้นเพราะราคาแพงไป หรือเพิ่มราคาได้เมื่อคิดว่าตัวเองไม่คุ้มทุน

วิธีนี้ไม่ใช่วิธีแปลกใหม่อะไรนะครับ เมือง Stockholm ในประเทศสวีเดน และประเทศนิวซีแลนด์ เป็นประเทศที่บริษัทแท็กซี่หรือคนขับแท็กซี่อิสระ สามารถที่จะตั้งราคามิเตอร์ของตัวเองได้ โดยจะต้องติดป้ายบนรถของตัวเองว่ารถแท็กซี่คันนี้คิดราคาเท่าไหร่ในเวลาไหน ผู้โดยสารเองก็จะได้มีทางเลือกเช่นกัน ว่าจะยอมจ่ายหรือไม่

ป้ายราคาแท็กซี่ในกรุงสต็อคโฮล์ม สวีเดน ป้ายซ้ายแนะนำไม่ให้นักท่องเที่ยวขึ้นเพราะแพง อันขวาถูกกว่า แท็กซี่แต่ละคันสามารถที่จะตั้งราคาของมิเตอร์ตัวเองได้อย่างอิสระเสรี ใครตั้งแพงก็ต้องยอมรับว่าจะได้ผู้โดยสารน้อยกว่า

สำหรับนักเศรษฐศาสตร์หลายคน วิธีนี้อาจจะเป็นวิธีที่สร้างปัญหาให้กับสังคมน้อยที่สุด เพราะว่ามันเป็นการสร้างตลาดที่มีการแข่งขันโดยสมบูรณ์ที่สุดแล้ว (Equilibria) เมื่อแท็กซี่คันไหนคิดแพงก็จะไม่มีคนขึ้น คันไหนคิดถูกกว่าก็จะมีผู้โดยสารมากกว่า เมื่อในเมืองมีแท็กซี่มากเกินไป เมื่อนั้นราคาก็จะถูกเพราะมีผู้ให้บริการมากเกิน การแข่งขันสูงเกิน 

เมืองที่แท็กซี่เยอะแบบนี้ ไม่แข่งกันลดราคา ก็คงต้องลดจำนวนแท็กซี่ลง ด้วยกลไกตลาด

แล้วสำหรับกรุงเทพ จะทำอย่างไรดี

ส่วนตัวแล้ว ผมคิดว่าวิธีแรกเป็นวิธีที่ง่ายและเร็ว ซึ่งผมว่ามันจะเห็นผลทันที ไม่สับสนต่อนักท่องเที่ยวหรือคนที่ไม่เคยมา กทม มาก่อน ที่จะไม่ทราบว่าปกติแล้วราคาที่เหมาะสมของแท็กซี่เป็นราคาอะไรกันแน่ และจะปิดช่องว่างไม่ให้ถูกหลอกด้วย แต่เช่นกัน มันจะไม่ใช่การกระตุ้นการแข่งขันได้ดีเท่ากับวิธีที่สอง ซึ่งแน่นอนถ้าประชาชนอยากได้บริการที่ราคาถูก ก็ย่อมต้องใช้วิธีที่สองที่สุดท้ายแล้วมันจะเกิดการแข่งขันทางด้านราคาในที่สุด (หรือไม่ก็มีคนขับแท็กซี่น้อยลงในเมืองเพราะรับสภาวะการแข่งขันไม่ได้)

อีกทางเลือกหนึ่งซึ่งเป็นทางเลือกอยู่เสมอก็คือการที่จะไม่ทำอะไรเลย และปล่อยให้ปัญหาทุกวันนี้เป็นปัญหาต่อไป (status quo) จงอยู่กับสิ่งที่มี ไม่ใช่สิ่งที่ฝัน

มีความเห็นอย่างไรบ้างครับ?

ป.ล. ถ้าข้อมูลผมผิดพลาด หรือผมเข้าใจผิดตรงไหน เขียนแนะนำมาได้เลยนะครับ ยินดีจะเรียนรู้เพิ่มเสมอ